wu2021.3.3

Data dodania: 31 grudnia 2021

Oprocentowanie i opłaty oraz zasady ich ustalania i zmian w bankowych wzorcach umów o indywidualne produkty emerytalne w kontekście stosowania w nich niedozwolonych klauzul umownych

Joanna Rutecka-Góra, Edyta Rutkowska-Tomaszewska

DOI: https://doi.org/10.33995/wu2021.3.3

Abstract

W procesie zawierania umów o indywidualne konta emerytalne (IK…) i indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego (IKZ…) wykorzystywane są wzorce umów (zwane także zamiennie wzorcami umownymi), które mogą zawierać niedozwolone klauzule umowne. Artykuł zawiera wyniki badania empirycznego, obejmującego większość wzorców umów dotyczących indywidualnych produktów emerytalnych oferowanych w Polsce przez banki. Potwierdzają one występowanie w tych wzorcach klauzul abuzywnych naruszających interesy konsumentów, w szczególności w zakresie zmian oprocentowania, a także podstaw pobierania, ustalania wysokości i dokonywania zmian pobieranych przez banki opłat. Przedmiotem badania objęto zarówno samą konstrukcję analizowanych IK… i IKZ… oferowanych przez wybrane banki, jak i stosowane przez nie w tym zakresie wzorce umowne. Celem było zbadanie treści bankowych wzorców umów o te produkty emerytalne pod kątem stosowania w nich klauzul niedozwolonych dotyczących odpłatności za te produkty emerytalne, w szczególności w zakresie sposobu ustalania stopy oprocentowania, a także wysokości pobieranych opłat, w tym likwidacyjnych. Zastosowano następujące metody badawcze: krytyczną analizę piśmiennictwa, orzecznictwa SOKIK i wpisów do rejestru NKU prowadzonego przez Prezesa UOKiK oraz decyzji Prezesa UOKIK, a także ekonomiczną i prawną analizę badanych IK… i IKZ… jako produktów bankowych.

 

Słowa kluczowe

indywidualne konta emerytalne, indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego, klauzule abuzywne, wzorce umowne, oprocentowanie, opłaty likwidacyjne.

 

Pełna treść artykułu:

PDF

Bibliografia

Berthon J., Christoff L., Davydoff D., Fulea F., Gabaut L., Gunnarsdottir J., Houdmont A., Klages M.,
Kortesluoma N., Mujagić E., Prache G., Rossi M., Rutecka J., Šebo J., Silva F., Struwe K., Virdzek
T., Viver J.M., Pension Savings. The Real Return. 2015 Edition, Better Finance, Brussels 2015.
Dopierała Ł., …fficiency of Pension Products Offered by Life Insurance Companies: the Case of Individual
Pension Accounts, „Finanse i Prawo Finansowe” 2017, nr 2(14). doi: 10.18778/2391–6478.2.14.03.
Dopierała Ł., Indywidualne konta emerytalne prowadzone przez zakłady ubezpieczeń. Efektywność
inwestycyjna i zasady funkcjonowania, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2018.
Kawulski A., Prawo bankowe. Komentarz, LexisNexis, Warszawa 2013.
KNF, Lista instytucji finansowych prowadzących IK… według stanu na dzień 31 grudnia 2019
roku, Warszawa 2020, https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/IKE_lista_podmioty_122019_69076.xls [dostęp: 23.12.2020].
KNF, Lista instytucji finansowych prowadzących IKZ… według stanu na dzień 31 grudnia 2019
roku, Warszawa 2020, https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/IKZE_lista_podmioty_122019_69080.xls [dostęp: 23.12.2020].
Kolek A., Sobolewski O., OF…, PPK, IK…(+) – Zmiany w systemie emerytalnym 2019–2021. Analiza
prawno-ekonomiczna, „Monitor Prawniczy. Dodatek” 2020, nr 8.
Łętowska E., Ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów. Komentarz, CH Beck, Warszawa 2002.
Mączyńska A., Šebo J., Voicu S.D., Carlucci E., Christoff L., Christensen L., Deinema M., Hagen J., Herce
J. A., Houdmont A., Gabaut L., Popova Y., Grænge-Hansen L., Mešťan M., Naacke G., Nacheva D.,
Nava C., Joab M., Prache G., Rutecka-Góra J., Url T., Long-Term and Pension Savings. The Real
Return. 2020 …dition, Better Finance, Brussels 2020.
Marcinkiewicz E., Dobrowolne fundusze emerytalne w Polsce – analiza działalności i wyników inwestycyjnych, [w:] Współczesne problemy systemów emerytalnych. Wybrane zagadnienia,
Chybalski F., Marcinkiewicz E. [red.], Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź 2015.
Maśniak D., Indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego jako sposób wzmacniania bezpieczeństwa socjalnego, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2013, nr 2.
Niezbecka E., [w:] Umowa rachunku bankowego, w: Kodeksowe umowy handlowe, Kidyba A. [red.],
LEX, Warszawa 2014.
Ofiarski Z., Prawo bankowe. Komentarz, Lex, Warszawa 2014.
Pieńkowska-Kamieniecka S., Rutecka-Góra J., Kowalczyk-Rólczyńska P., Hadryan M., Readability,
efficiency and costliness of individual retirement products in Poland, “Equilibrium. Quarterly
Journal of Economics and Economic Policy” 2021, Vol. 16, No. 1, doi: 10.24136/eq.2021.002.
Pyzioł W., Umowa rachunku bankowego, [w:] System Prawa Prywatnego. Tom 8, Panowicz-Lipska
J. [red.], CH Beck, Warszawa 2011.
Rutecka J., Bielawska K., Petru R., Pieńkowska-Kamieniecka S., Szczepański M., Żukowski M.,
Dodatkowy system emerytalny w Polsce – diagnoza i rekomendacje zmian, Towarzystwo
Ekonomistów Polskich, Warszawa, grudzień 2014.
Rutecka-Góra J., Inadequacies of regulations on supplementary pension plans in Central and
…astern …uropean countries, “European Journal of Social Security” 2021, Vol. 23, Issue 3, doi:
10.1177/13882627211038964.
Rutecka-Góra J., Deficiencies in the supplementary pension market in Poland from the perspective of regulatory policy, “Acta Scientiarum Polonorum. Oeconomia” 2020, Vol. 19, No. 2, doi:
10.22630/ASPE.2020.19.2.17.
Rutecka-Góra J., …fekty zachęt podatkowych w dodatkowym systemie emerytalnym w Polsce, [w:]
Ubezpieczenia. Wyzwania rynku, Kwiecień I., Kowalczyk-Rólczyńska P. [red.], Wydawnictwo
CH Beck, Warszawa 2019, doi: 10.33119/978–83–8198–041–8_49–62.
Rutecka-Góra J., …fficiency of a supplementary old-age pension system – the case of Polish voluntary pension funds, “Financial Internet Quarterly e-Finanse” 2019, No 15(3), doi: 10.2478/
fiqf-2019–0022.
Rutecka-Góra J., Bielawska K., Hadryan M., Kowalczyk-Rólczyńska P., Pieńkowska-Kamieniecka S.,
Zrozumiałość, przejrzystość i efektywność indywidualnych produktów emerytalnych w Polsce,
Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2020, doi: 10.33119/978–83–8030–378–2.2020.202.
Rutkowska E., Niedozwolone klauzule umowne w bankowym obrocie konsumenckim, „Prawo
Bankowe” 2002, nr 7/8.
Rutkowska-Tomaszewska E., Aktualne trendy iwyzwania w zakresie ochrony konsumenta na rynku
finansowym: dokąd zmierza (powinna zmierzać) ochrona konsumenta?: kilka wybranych uwag,
[w:] …konomia jako dyscyplina naukowa i kierunek kształcenia: aktualne trendy i pożądane
zmiany, Rutkowska-Tomaszewska E., Kwaśnicki W. [red.], Difin, Warszawa 2020.
Rutkowska-Tomaszewska E., Current trends in consumer protection regulations in the financial
services market in Poland, [w:] Consumer rights protection: threats and opportunities for
enhancing consumer awareness, Smyczek S.[red.], Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach,
Katowice 2020.
Rutkowska-Tomaszewska E., Idea ochrony konsumenta przez informację na rynku usług finansowych. Dokąd zmierza? (powinna zmierzać?), [w:] Informacja na rynku usług finansowych,
Rutkowska-Tomaszewska E. [red.], Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2019.
Rutkowska-Tomaszewska E., Manipulowanie informacją w zakresie odpłatności za usługi bankowe i prawne mechanizmy przeciwdziałania tym nadużyciom, [w:] Nowe koncepcje i regulacje nadzoru finansowego, Rogowski W. [red.], Oficyna Allerhanda, Kraków–Warszawa 2014.
Rutkowska-Tomaszewska E., Misselling i inne nadużycia wobec konsumentów na rynku usług finansowych, [w:] Nadużycia wobec konsumentów na rynku finansowym: wykrywanie, przeciwdziałanie, zapobieganie, Jurkowska-Zeidler A., Rutkowska-Tomaszewska E., Wiktorow A.,
Monkiewicz J. [red.], PWN, Warszawa 2020.
Rutkowska-Tomaszewska E., Ochrona prawna klienta na rynku usług bankowych, Wolters Kluwer,
Warszawa 2013.
Rutkowska-Tomaszewska E., Prawo ochrony konsumenta usług finansowych w świetle założenia
racjonalnego ustawodawcy: kilka wybranych uwag, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd
Prawa i Administracji” 2020, nr 120, cz. 2, doi: 10.19195/0137–1134.120.85.
Rutkowska-Tomaszewska E., Usługi finansowe – dobrodziejstwo i (czy) zagrożenie dla konsumentów? Czy ochrona konsumenta usług finansowych jest obecnie efektywna i wystarczająca?,
[w:] Ochrona konsumenta na rynku usług, Jagielska M., Sługocka-Krupa E., Podgórski K. [red.],
CH Beck, Warszawa 2016.
Sieradzka M., Naruszenie obowiązku informacyjnego we wzorcu umowy o prowadzenie indywidualnego konta emerytalnego (IK…) przez bank. Glosa do wyroku s. okręg. z dnia 3 grudnia
2013 r., XVII AmA 89/13, LEX/el. 2015.
Skubisz-Kępka K., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353–
534), Fras M., Habdas M. [red.], Wolters Kluwer, Warszawa 2018.
Sowiński T., Finanse ubezpieczeń emerytalnych, Wolters Kluwer, Warszawa 2009.
Sychowicz M., Komentarz do art. 725, [w:] Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia.
Zobowiązania. Tom II, Bieniek G. [red.], LexisNexis, Warszawa 2011.
Szuszkiewicz J., Naruszenie bankowej umowy o prowadzenie rachunku IK…, „Monitor Prawa
Bankowego” 2018, nr 3.
Tolik R., Czy w świetle art. 385(3) pkt 20 kodeksu cywilnego w brzmieniu ustalonym przez ustawę z 2 marca 2000 r. (Dz. U. nr 22, poz. 271) zastrzeżenie zmiennej stopy oprocentowania
kredytu jest niedozwoloną klauzulą umowną?, „Prawo Bankowe” 2000, nr 7–8.
Wesołowska I., Niedozwolone postanowienia umowne, [w:] Standardy wspólnotowe w polskim
prawie ochrony konsumenta, Banasiński C. [red.], Warszawa 2004.