15 marca br. EIOPA zakończyła konsultacje projektu metodyki w zakresie oceny Value for Money (benchmarków) dla produktów z UFK. Działania EIOPA powodują jednak wiele niejasności, Czy europejski nadzór nie stara się wyprzedzić decyzji europejskiego ustawodawcy?

Obecna konsultacja jest kontynuacją opublikowanego w listopadzie 2021 r. oświadczenia nadzorczego EIOPA w sprawie Value for Money (VfM). Polska Izba Ubezpieczeń przedstawiła w ramach tych konsultacji stanowisko naszego rynku.

Nie ma jasności

Naszym zdaniem obecne działania EIOPA nie są jasne. W Brukseli trwają właśnie dyskusje na temat możliwości wprowadzenia unijnych benchmarków jako części propozycji RIS. Wielu decydentów zarówno w Parlamencie Europejskim, jak i Radzie UE wyraziło poważne obawy dotyczące tego podejścia. W tym kontekście widzimy duże ryzyko, że prace EIOPA wyprzedzają dyskusję polityczną i decyzję unijnego prawodawcy w sprawie propozycji Komisji Europejskiej.

Na czym polegają benchmarki według EIOPA?

Przede wszystkim propozycja EIOPA opiera się na założeniu, że to „produkt” jest centrum prac, co stanowi istotne zagrożenie, że EIOPA niewystarczająco weźmie pod uwagę specyfikę lokalną każdego rynku. W Polsce konieczne jest m.in. uwzględnienie podatku od aktywów, wyższych kosztów wynikających z mniej rozwiniętego rynku ubezpieczeniowego (kapitałowego) w porównaniu do rynków zachodnioeuropejskich, mniejszych aktywów czy wyższych kosztów transakcyjnych. Jeśli ten element nie zostanie wzięty pod uwagę, doprowadzi to do błędów metodologicznych.

Należy również zwrócić uwagę, że obecne prace EIOPA opierają się na przepisach poziomu 3. Te ograniczone są tylko do produktów UFK, które stanowią jedynie część ubezpieczeniowych produktów inwestycyjnych (IBIP) zdefiniowanych w IDD. Może to znacznie ograniczyć dyskusję i ocenę wpływu propozycji EIOPA na rynek. Propozycje VfM w RIS dotyczą natomiast regulacji poziomu 2. Obejmą więc wszystkie IBIP. W związku z tym przyjęcie obecnych propozycji EIOPA w zakresie VfM bez szerokich konsultacji rynkowych, a następnie przeniesienie ich do rozwiązań RIS będzie oznaczało, że mogą one nie być dostosowane do rynków. Mogą być trudne do zastosowania w odniesieniu do produktów takich jak endowment (nieobjętych obecnymi pracami EIOPA).

Nowe obowiązki sprawozdawcze

W konsultowanej propozycji EIOPA dostrzegamy też negatywne skutki, jakie będą miały nowe obowiązki sprawozdawcze. W ocenie polskiego rynku ubezpieczeniowego, obowiązki sprawozdawcze związane z proponowanymi rozwiązaniami mogą prowadzić do wzrostu kosztów dla uczestników rynku, a w konsekwencji również dla klientów.

Jednolity poziom kosztów ograniczy ofertę

Warto również zauważyć, że średnia składka w produktach ubezpieczeniowych o charakterze oszczędnościowym i inwestycyjnym w Polsce jest istotnie niższa niż na innych rynkach europejskich, ze względu na niższy poziom zamożności polskich klientów. Nie pozwala to na pokrycie kosztów w takim samym stopniu jak w przypadku produktów oferowanych na tych rynkach. Tam mamy do czynienia z relatywnie niskimi średnimi składkami inwestycyjnymi w stosunku do poziomu kosztów jednostkowych. Ustalenie jednolitego poziomu kosztów dla wszystkich krajów UE może w konsekwencji skutkować uniemożliwieniem niektórym klientom z mniej zamożnych krajów, takich jak Polska i inne kraje Europy Środkowej i Wschodniej, zakupu produktów ubezpieczeniowych o charakterze oszczędnościowym i inwestycyjnym.

One size fits all?

Stosowanie zaproponowanych przez EIOPA wskaźników może prowadzić do pogorszenia konkurencyjności polskiego rynku, a ostatecznie nawet do zaprzestania oferowania produktów inwestycyjnych klientom w Polsce. Odzwierciedlenie w ogólnoeuropejskich benchmarkach przygotowywanych przez EIOPA specyfiki poszczególnych rynków i zależności, a także różnic pomiędzy produktami w poszczególnych państwach członkowskich, doprowadzi ostatecznie do powstania bardzo złożonej, nieporównywalnej i w zasadzie niemożliwej do zastosowania matrycy, wymagającej znacznego wysiłku od wszystkich zaangażowanych stron.

Ograniczenie konkurencji

Zwracamy też uwagę na kwestie dotyczące potencjalnego negatywnego wpływu proponowanych przepisów dotyczących metodologii VfM na konkurencyjność i konkurencję. Wskazujemy w szczególności, że nadmierny nacisk na koszty może spowodować „równanie w dół”. Branża będzie oferować kilka dużych produktów o bardzo małej lub żadnej wartości dodanej, utrudniając rozwój innowacyjnych produktów. Analiza porównawcza może prowadzić do zwiększenia kosztów zgodności, które w konsekwencji doprowadzą obciążenia klientów. Należy również podkreślić, że propozycja EIOPA dotycząca metodologii VfM doprowadzi do ustalania cen przez EIOPA, co wykracza poza mandat tej instytucji.

Jak to rozwiązać?

Bardziej pożądane byłoby, aby to krajowe organy nadzoru ustanawiały takie rozwiązania odrębnie dla każdego rynku. Na polskim rynku funkcjonuje już rozwiązanie nadzorcze dotyczące wartości produktu dla klienta w odniesieniu do umów ubezpieczenia na życie z UFK. W jego tworzenie zaangażowana była również EIOPA. Komisja Nadzoru Finansowego przyjęła w 2021 r. decyzję o interwencji produktowej w zakresie ubezpieczeń na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi. Decyzja została przyjęta przez KNF na podstawie art. 17 ust. 1 lit. a Rozporządzenia PRIIPs i obowiązuje od początku 2022 roku.

Decyzja KNF wprowadziła zakazy wprowadzania do obrotu, dystrybucji i sprzedaży produktów z UFK posiadających określone cechy nieakceptowalne z punktu widzenia organu nadzoru. W szczególności, dla których średnia stopa zwrotu jest niższa niż 50% stopy procentowej dla okresu wskazanego w decyzji według odpowiedniej struktury terminowej stopy wolnej od ryzyka.

Propozycja EIOPA nie bierze jednak pod uwagę już funkcjonujących rozwiązań w zakresie VfM. Idzie w zupełnie innym kierunku.