wu2025.1.1

Data dodania: 28 maja 2025

Umowa ubezpieczenia w Kodeksie cywilnym fasadą umowy nazwanej

Michał Romanowski

DOI: https://doi.org/10.33995/wu2025.1.1

Abstrakt

Umowa ubezpieczenia należy do najdonioślejszych umów nazwanych zawieranych w obrocie profesjonalnym i konsumenckim. Jej natura polega na transferze ryzyka finansowego zajścia oznaczonych zdarzeń, zazwyczaj niechcianych, z osoby narażonej na takie ryzyko na profesjonalistę, jakim jest ubezpieczyciel posiadający kompetencje, doświadczenie i środki, aby oszacować prawdopodobieństwo wystąpienia takiego zdarzenia. Nie sposób wyobrazić sobie funkcjonowania obrotu gospodarczego, a szerzej – życia społecznego, bez ubezpieczenia. Umowa ubezpieczenia należy do umów zawieranych masowo, bez których społeczeństwo nie może bezpiecznie funkcjonować. Ubezpieczyciel jest powiernikiem powierzonych mu przez ubezpieczających środków pieniężnych, którymi ma obowiązek tak gospodarować, aby w razie wystąpienia zdarzenia objętego ubezpieczeniem zrekompensować z otrzymanych środków (zwanych składką ubezpieczeniową uiszczoną przez ubezpieczających) szkodę poniesioną przez ubezpieczonego. Wydawać by się mogło, że nie ma zatem wątpliwości, jakie są cechy wyróżniające umowy ubezpieczenia, które pozwalają zdefiniować ją w podstawowym akcie prawa prywatnego, jakim jest Kodeks cywilny. Okazuje się jednak, że definicja umowy ubezpieczenia w Kodeksie cywilnym może oznaczać w zasadzie wszystko. Prawdopodobnie spowodowało to skonstruowanie definicji umowy ubezpieczenia na potrzeby regulacji publicznoprawnej działalności ubezpieczeniowej. Celem artykułu jest wykazanie, iż w prawie cywilnym i publicznym konkurują ze sobą dwie definicje umowy ubezpieczenia oraz że konkurencja taka doprowadziła do marginalizacji definicji umowy ubezpieczenia zawartej w Kodeksie cywilnym. W artykule została postawiona teza o konieczności zmiany definicji umowy ubezpieczenia w Kodeksie cywilnym, aby prywatne prawo ubezpieczeń odzyskało należną mu rangę w dziedzinie prawa ubezpieczeniowego.

Słowa kluczowe

umowa ubezpieczenia, ubezpieczyciel, ubezpieczający, ryzyko, hazard moralny.

Pełna treść artykułu

PDF

 

Bibliografia

Arrow K., Aspects of the Theory of Risk Bearing, Yrjö Jahnssonin Säätiö, Helsinki 1965.

Arrow K., Essays in the Theory of Risk-Bearing, Markham, Chicago 1971.

Arrow K., Uncertainty and the Welfare Economics of Medical Care, “The American Economic Review (American Economic Association)” 1963, no. 53(5).

Baker,T. On the Genealogy of Moral hazard, “Texas Law Review” 1975, no. 75.

Basedow J., Birds J., Clarke M., Cousy H., Heiss H., Principles of European Insurance Contract Law (PEICL), 2nd Expanded Edition, De Gruyter, Köln 2015

Chłopecki A., Obowiązki informacyjne w umowie ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym – modele ochrony i kierunki rozwoju, „Wiadomości Ubezpieczeniowe” 2016, nr 3.

Cooter R., Thomas U., Ekonomiczna analiza prawa, CH Beck, Warszawa 2009.

Crosby E., Fire Prevention, “Annals of the American Academy of Political and Social Science” 1905, vol. 26, iss. 2.

Dąbrowska A., Wstępna koncepcja zmiany przepisów kodeksu cywilnego w zakresie wprowadzenia regulacji dotyczących ubezpieczeń grupowych przygotowana przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego – Stanowisko Rzecznika Ubezpieczonych, „Monitor Ubezpieczeniowy” 2015, nr 60.

Dąbrowska A., Wstępne propozycje legislacyjne Rzecznika Ubezpieczonych w zakresie regulacji prawnych dotyczących umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek oraz umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, „Monitor Ubezpieczeniowy” 2013, nr 53.

Daszewski A., Dąbrowska A., O potrzebie zmiany przepisów kodeksu cywilnego w kontekście uregulowania ubezpieczeń grupowych, [w:] Rynek ubezpieczeniowy – nadregulacja czy niedoregulowanie, Serwach M. [red.], Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014.

Dembe A., Boden L., Moral Hazard: A Question of Morality, “New Solutions” 2000, no. 10(3).

Fras M., Umowa ubezpieczenia grupowego. Aspekty prawne, Wolters Kluwer, Warszawa 2015.

Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego działająca przy Ministrze Sprawiedliwości. Księga Pierwsza Kodeksu Cywilnego. Projekt z uzasadnieniem, CH Beck, Warszawa 2009.

Kowalewski E., Reforma polskiego prawa ubezpieczeń gospodarczych w latach 1990–2009, [w:] O potrzebie polskiego kodeksu ubezpieczeń, Kowalewski E. [red.], TNOiK, Toruń 2009.

Kowalewski E., Ziemiak M.P., Problem wynagradzania ubezpieczającego w umowie ubezpieczenia na cudzy rachunek z pozycji agenta ubezpieczeniowego, „Wiadomości Ubezpieczeniowe” 2016, nr 3.

Krugman P., The return of Depression Economics and the Crisis of 2008, W.W. Norton & Company Inc., New York 2009.

Longchamps de Bérier F., [w:] Dekodyfikacja prawa prywatnego w europejskiej tradycji prawnej, Longchamps de Bérier F. [red.], Kraków 2019.

Mrozowska B., Wnęk A., Zakres ochrony w grupowych ubezpieczeniach na życie udzielanej w trybie stosowania uproszczonego underwritingu a świadczenie główne, „Prawo Asekuracyjne” 2013, nr 3.

Romanowski M., Czy świadczenie wykupu w umowach z UFK jest świadczeniem głównym?, „Wiadomości Ubezpieczeniowe” 2016, nr 2.

Romanowski M., Odstąpienie / wystąpienie z umowy ubezpieczenia z elementem inwestycyjnym – kilka refleksji na tle nowej ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, „Wiadomości Ubezpieczeniowe” 2017, nr 1.

Romanowski M., Weber A.-M., Prawo do odstąpienia od umowy ubezpieczenia na życie z elementem inwestycyjnym – uwagi na tle projektowanej regulacji, „Wiadomości Ubezpieczeniowe” 2015, nr 1.

Schmitz P., Allocating Control in Agency Problems with Limites Liability and Sequential Hidden Actions, “RAND Journal of Economics” 2005, no. 36.

Schmitz P., On the Interplay of Hidden Action and Hidden Information in Simple Bilateral Trading Problems, “Journal of Economic Theory” 2002, no. 103(2).

Sobczak K., „Państwo prawa to niezależne sądy”. Jacek Gudowski w rozmowie z Krzysztofem Sobczakiem, Wolters Kluwer, Warszawa 2018.

Szczepańska M., Ubezpieczenie na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, Wolters Kluwer, Warszawa 2011.

Williamson O.E., Transaction-cost economics: The governance of contractual relations, “Journal of Law and Economics” 1979, no. 22(2).