6 listopada 2024 r. weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej implementująca postanowienia dyrektywy komunikacyjnej. Oto najważniejsze zmiany, jakie wnosi.

Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych a Dyrektywa komunikacyjna

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2118 z dnia zmieniająca dyrektywę 2009/103/WE w sprawie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczania od takiej odpowiedzialności została przyjęta 24 listopada 2021 r. Państwa członkowskie miały ponad dwa lata na przyjęcie i opublikowanie odpowiednich przepisów krajowych niezbędnych do wykonania tej dyrektywy. W Polsce prace się przedłużyły i groziły nam kary za nieterminową implementację.

Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych – Najważniejsze zmiany

Zmiany wprowadzają m.in. podwyższenie minimalnych sum gwarancyjnych do 29 876 400 złotych w przypadku szkód na osobie i 6 021 600 złotych w przypadku szkód w mieniu w odniesieniu do jednego zdarzenia, bez względu na liczbę poszkodowanych. Z punktu widzenia poszkodowanych to najistotniejsza kwestia.

Wyższe sumy gwarancyjne będą miały zastosowanie do umów OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i OC rolnika zawartych po 22 grudnia 2023 r. oraz do zdarzeń zaistniałych po tym dniu w przypadku umów już wówczas obowiązujących. Takie wsteczne podwyższenie wysokości sum gwarancyjnych związane jest z opóźnieniem wdrożenia przepisów dyrektywy komunikacyjnej do polskiego porządku prawnego.

Wprowadzenie pojazdu do ruchu

Ustawa zmienia definicję wprowadzenia pojazdu do ruchu. Dotąd definicja ta odnosiła się do wprowadzenia tego pojazdu na drogę w rozumieniu ustawy Prawo o ruchu drogowym. Teraz wprowadzenie pojazdu do ruchu będzie oznaczało każde użycie pojazdu mechanicznego zgodne z funkcją tego pojazdu jako środka transportu, niezależnie od jego cech i terenu, na którym jest używany, oraz niezależnie od tego, czy jest on nieruchomy, czy też znajduje się w ruchu. Jest to konstrukcja spójna z definicją ruchu pojazdu znaną z prawa europejskiego. Taka zmiana była konieczna. Jak stwierdził Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 28 listopada 2017 r. w sprawie C‑514/16, jeśli chodzi o pojęcie „ruchu pojazdów” w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy, nie może być ono pozostawione ocenie każdego państwa członkowskiego, lecz stanowi autonomiczne pojęcie prawa Unii, które należy interpretować z uwzględnieniem w szczególności jego kontekstu oraz celów przepisów, których stanowi ono część.

Z wprowadzeniem pojazdu do ruchu wiąże się obowiązek zawarcia OC ppm w przypadku pojazdów wolnobieżnych i historycznych. Odejście od definiowania wprowadzenia pojazdu do ruchu w rozumieniu wprowadzenia na drogę jest zgodne z odwołaniem zawartym w definicji ruchu pojazdu, iż pojazd jest w ruchu niezależnie od jego cech i terenu, na którym jest używany, oraz niezależnie od tego, czy jest on nieruchomy, czy też znajduje się w ruchu. Skutkować to będzie koniecznością zmiany podejścia do ubezpieczenia pojazdów wolnobieżnych, gdyż pojazdy te mogą pełnić funkcję transportową, choć ich główną funkcją jest ich praca jako maszyny. Podobnie w przypadku pojazdów historycznych – obecnie liczyć się będzie czy w momencie zdarzenia pojazd pełnił funkcję środka transportu, bez znaczenia gdzie taki pojazd się porusza.

Ochrona w razie niewypłacalności zakładu ubezpieczeń

Ustawa wprowadza regulacje zapewniające ochronę poszkodowanym i uprawnionym do odszkodowania w razie niewypłacalności zakładu ubezpieczeń.

Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny będzie organem odpowiedzialnym za wypłatę odszkodowań poszkodowanym i uprawnionym do odszkodowania w wyniku zdarzeń zaistniałych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w przypadku niewypłacalności ubezpieczyciela. W celu realizacji tego zadania w ramach UFG  zostanie wyodrębniony fundusz do spraw niewypłacalności. Krajowe zakłady ubezpieczeń zobowiązane będą wnosić składkę na rzecz tego funduszu w wysokości nie większej niż 0,1% składki przypisanej brutto z tytułu ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów. Natomiast Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych będzie organem odpowiedzialnym za wypłatę odszkodowań poszkodowanym oraz uprawnionym do odszkodowania w wyniku zdarzeń zaistniałych na terytorium innego państwa członkowskiego albo państwa trzeciego, w przypadku niewypłacalności ubezpieczyciela.

Zaświadczenia o przebiegu ubezpieczenia

Ustawa reguluje wydawanie i wykorzystywanie zaświadczeń o przebiegu ubezpieczenia. W przypadku, gdy przy ustalaniu wysokości składki ubezpieczeniowej za OC posiadaczy pojazdów mechanicznych uwzględnia się zaświadczenia o przebiegu ubezpieczenia zakazana jest dyskryminacji ze względu na narodowość posiadacza pojazdu mechanicznego, jego poprzednie państwo zamieszkania lub siedziby.

Ponadto Rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2024/1855 z dnia 3 lipca 2024 r. ustanawiającym zasady stosowania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/103/WE w odniesieniu do wzorca zaświadczenia o przebiegu ubezpieczenia określony został wzór tego zaświadczenia, który będzie obowiązujący od dnia 24 lipca 2025 r.

Wypłata przez UFG w przypadku wyczerpania się sumy gwarancyjnej

Do zadań Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego należeć będzie zaspokajanie roszczeń poszkodowanych i uprawnionych do odszkodowania w przypadku wyczerpania sumy gwarancyjnej, ustalonej w umowach OC posiadaczy pojazdów i OC rolnika zawartych przed 11 grudnia 2009 r. i obowiązujących w tym dniu, jeżeli zdarzenie, z którego wynikła szkoda, miało miejsce w okresie od 11 grudnia 2009 r. do 10 czerwca 2012 r. Wprowadzenie tej zmiany wynika z wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C-428/20 przeciwko Polsce o niewłaściwą implementację minimalnych sum gwarancyjnych w 2009 r.

Doprecyzowano również, że odpowiedzialność Funduszu jest ograniczona do różnicy pomiędzy sumą gwarancyjną, która została określona w tych umowach ubezpieczenia a równowartością w złotych następujących sum gwarancyjnych:

1. 2 500 000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych − w przypadku szkód na osobie;
2. 500 000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych − w przypadku szkód w mieniu.

Pozostałe zmiany

Ustawa ponadto nakłada na Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny oraz Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych obowiązek udostępniania na swoich stronach internetowych informacji o możliwych sposobach dochodzenia roszczeń wraz z informacją o możliwości dochodzenia roszczeń na drodze sądowej. Reguluje też kwestie związane ze sportem motorowym.

Zmiany, które wnosi ustawa, są korzystne dla zakładów ubezpieczeń. Legislator uwzględniał postulaty rynku, a współpraca, choć dłuższa niż zakładaliśmy, była owocna.