24 marca br. Sejm uchwalił przesunięcie w czasie wdrożenia e-doręczeń na termin „nie późniejszy niż 1 stycznia 2024 r.”. Poselski projekt ustawy wymagał jednak korekt, o które Polska Izba Ubezpieczeń zwróciła się do Senatu. Senat zaproponował korekty. przegłosowano je większością 97 do 3, co pozwala z optymizmem patrzeć na kolejne głosowanie w Sejmie i ostateczny kształt ustawy. Co w niej najważniejszego?

E-doręczenia w pigułce

5 października 2021 r. weszła w życie ustawa z 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych. Ustawa określa zasady doręczania korespondencji z wykorzystaniem publicznej usługi rejestrowanego doręczenia elektronicznego i publicznej usługi hybrydowej. Chociaż zakres ustawy zasadniczo obejmuje zastosowanie e-doręczeń w relacjach, w których jedną ze stron jest podmiot publiczny, to jednak znajduje ona zastosowanie również w wymianie korespondencji pomiędzy dwoma podmiotami niepublicznymi.

Zmienione ustawą o doręczeniach elektronicznych przepisy innych ustaw przewidują wykorzystanie tego kanału komunikacji przez klientów instytucji finansowych w szczególności do złożenia reklamacji i oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Dla rynku ubezpieczeniowego będzie to odpowiednio art. 3 ustawy o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym oraz art. 18 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Do dziś nie została jednak przygotowana odpowiednia infrastruktura techniczna, która umożliwiłaby wymianę korespondencji elektronicznej pomiędzy podmiotami niepublicznymi. Innymi słowy, niektóre przepisy prawa zobowiązują zakłady ubezpieczeń do prowadzenia korespondencji z wykorzystaniem adresu do doręczeń elektronicznych, a nie jest to technicznie możliwe.

Inicjatywa izb gospodarczych

2 marca br. Polska Izba Ubezpieczeń, Związek Banków Polskich, Izba Zarządzających Funduszami i Aktywami, Izba Domów Maklerskich, Krajowy Związek Banków Spółdzielczych, Związek Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce, Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo Kredytowa oraz Fundacja Rozwoju Rynku Finansowego wystosowały wspólne wystąpienie do Pana Janusza Cieszyńskiego, Sekretarza Stanu ds. cyfryzacji w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Pismo zawierało prośbę o rozważenie uchylenia przepisów przewidujących stosowanie e-doręczeń w niektórych aktach prawnych dotyczących funkcjonowania instytucji finansowych. Kopię wystąpienia otrzymał Pan Jacek Jastrzębski – Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego, Pan Tomasz Chróstny – Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, oraz Pan Bohdan Zbigniew Pretkiel – Rzecznik Finansowy.

Nie ma operatora e-doręczeń

Celem pisma było zwrócenie uwagi na uwarunkowania uniemożliwiające wykorzystanie e-doręczeń w kontaktach z klientami. Chociaż ustawodawca nakłada na instytucje finansowe obowiązek posiadania od 1 października 2022 r. adresu do doręczeń elektronicznych wpisanego do bazy adresów elektronicznych, powiązanego z publiczną usługą rejestrowanego doręczenia elektronicznego albo kwalifikowaną usługą rejestrowanego doręczenia elektronicznego to Poczta Polska nie udostępniła odpowiedniej infrastruktury. Branża finansowa pozostaje zatem w stanie niepewności, gdyż wciąż nie jest znany podmiot (operator wyznaczony lub kwalifikowany dostawca usług zaufania świadczący kwalifikowaną usługę rejestrowanego doręczenia elektronicznego), który miałby zapewnić przedsiębiorcom możliwość wykorzystania doręczeń elektronicznych w kontaktach z klientami. Ponadto przepisy prawa stawiają przedsiębiorców działających na rynku usług finansowych w gorszej sytuacji niż inne podmioty, na które nie zdecydowano się nałożyć obowiązku wdrożenia e-doręczeń w kontaktach z klientami, np. przedsiębiorców telekomunikacyjnych czy zakłady energetyczne.

Zmiana ustawy o doręczeniach elektronicznych

Na wspomniane pismo izby gospodarcze nie dostały jeszcze odpowiedzi. W międzyczasie ustawodawca postanowił jednak zmienić wejście w życie systemu e-doręczeń. 24 marca br. Sejm uchwalił projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z rozwojem publicznych systemów teleinformatycznych (druk sejmowy nr. 2073). Pierwotny projekt tej ustawy nie zawierał propozycji zmian w zakresie e-doręczeń, stąd uzasadnienie nie zawiera wzmianki na ten temat. Projekt skierowano do I czytania w komisjach.

Z przebiegu połączonego posiedzenia Komisji Cyfryzacji, Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii oraz Komisji Infrastruktury z 17 marca 2022 r. wynika, że e-doręczeń dotyczyła poprawka trzecia. Uzasadniając konieczność zmiany ustawy o doręczeniach elektronicznych stwierdzono: „Poprawka trzecia ma bardzo podobny charakter do poprawki pierwszej, choć w tym przypadku chodzi o e-doręczenia, czyli danie możliwości właściwemu ministrowi na wprowadzenie i opublikowanie odpowiedniego rozporządzenia, które będzie wdrażało system e-doręczeń”. Z zacytowanego zapisu wynika, że ustawodawca postanowił odsunąć wdrożenie e-doręczeń w czasie. Przesunięcie to nastąpi w drodze komunikatu ministra właściwego do spraw informatyzacji, przy czym określony w komunikacie termin wdrożenia nie może być późniejszy niż 1 stycznia 2024 r. Zmieniany jest w szczególności art. 166 ustawy o doręczeniach elektronicznych, który określa wejście w życie przepisów.

System e-doręczeń – Niedopatrzenie projektodawcy

Niestety projekt ustawy nie zmieniał art. 151 ustawy o doręczeniach elektronicznych („Podmioty niepubliczne wpisane do rejestru, o którym mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1 ustawy zmienianej w art. 83, przed dniem 5 lipca 2022 r. obowiązane są do zrealizowania obowiązku, o którym mowa w art. 9, przed dniem 1 października 2022 r.”). Wydaje się, że jest to niedopatrzenie projektodawcy. Jeżeli do projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z rozwojem publicznych systemów teleinformatycznych nie zostałaby wprowadzona odpowiednia poprawka do art. art. 151 ustawy o doręczeniach elektronicznych, to mielibyśmy do czynienia z sytuacją, w której prawo przewidywałoby wydanie odpowiedniego rozporządzenia wdrażającego system e-doręczeń nie później niż 1 stycznia 2024 r., jednak w mocy pozostałoby wcześniejsze zrealizowanie obowiązku przez podmioty niepubliczne wpisane do rejestru przedsiębiorców, a zatem również zakłady ubezpieczeń. Odpowiednie pismo w tej sprawie do Przewodniczącego Senackiej Komisji Infrastruktury wysłała Polska izba Ubezpieczeń.

Senat poprawił projekt

Na posiedzeniu 12 kwietnia br. Senat doprecyzował treść art. 151 ustawy o doręczeniach elektronicznych. W uzasadnieniu do podjętej uchwały podkreślono, że „poprawki nr 4, 5 i 6 zmierzają do zachowania spójności przepisów, których stosowanie uzależniono od komunikatu ministra właściwego do spraw informatyzacji, o którym mowa w art. 155 ust. 10 ustawy z dnia 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych. Katalog tych przepisów był niepełny i wymagał uzupełnienia”. Teraz nie będzie wątpliwości, że system e-doręczeń jest przesuwany na rok 2024 również w stosunku do zakładów ubezpieczeń.

Niezakończony proces legislacyjny, ale jesteśmy optymistami

Rozpatrzenie uchwały Senatu przez Sejm wciąż przed nami, prawdopodobnie nastąpi to jeszcze w kwietniu br. Jak się wydaje uprawniony jest jednak optymizm, same poprawki na posiedzeniu Senackiej Komisji Infrastruktury nie wzbudziły kontrowersji. Zgodzono się, że zaproponowane przez Polską Izbę Ubezpieczeń (oraz Związek Banków Polskich) korekty są uzasadnione. Również na posiedzeniu plenarnym Senatu wynik głosowania za poprawkami wynosił: 97 za, 3 przeciw, co uprawnia do wniosku, że ustawodawca w praktyce już postanowił o przesunięciu systemu e-doręczeń na rok 2024. Jest to jednak tylko odsunięcie problemu w czasie. W szczególności dalej nie wiadomo, kiedy będzie istniała techniczna możliwość wykorzystywania adresu do doręczeń elektronicznych wpisanego do bazy adresów elektronicznych do prowadzenia korespondencji z klientami w zakresie reklamacji i wypowiadania umów. Tego zagadnienia dotyczy wspólne pismo izb branżowych, w tym Polskiej Izby Ubezpieczeń, na które organy administracji nie udzieliły jeszcze odpowiedzi. Prawie zakończony proces legislacyjny w zakresie zmiany ustawy o doręczeniach elektronicznych problem rozwiązuje zatem jedynie tymczasowo.