Od 1 stycznia 2025 roku Polska obejmie prezydencję w Radzie Unii Europejskiej po raz drugi w swojej historii, po pierwszym przewodnictwie w drugiej połowie 2011 roku. Tym razem będzie to jednak prezydencja w zupełnie innych realiach. Jakie kluczowe zadania nas czekają?

Prezydencja Polski w Radzie UE zbiega się z początkiem kadencji nowej Komisji Europejskiej, w tym też prawdopodobnie nowej komisarz ds. Usług Finansowych i Unii Oszczędnościowo-Inwestycyjnej. Ma zostać nią Maria Luís Albuquerque (o jej planach politycznych pisaliśmy na blogu PIU niedawno). Na prezydencji zaważą też na pewno nowe wyzwania geopolityczne, jak choćby wynikające z ponownego wyboru Donalda Trumpa na prezydenta USA. Polska, wraz z Danią i Cyprem, utworzy nowe trio prezydencji, które będzie miało ogromne znaczenie zarówno dla gospodarki Unii, jak i dla stosunków międzynarodowych.

Kluczowe zadania Polski podczas prezydencji

Jednym z głównych wyzwań, przed którymi stanie polska prezydencja, będzie prowadzenie negocjacji w sprawie dwóch istotnych aktów prawnych, które dotyczą sektora ubezpieczeniowego – Strategii dotyczącej inwestorów detalicznych (RIS) oraz Rozporządzenia w sprawie ram dostępu do danych finansowych (FIDA). Oba te projekty napotkały opór ze strony branży ubezpieczeniowej, a Polska będzie musiała zarządzać trudnymi rozmowami z Parlamentem Europejskim i Komisją Europejską w ramach tzw. trilogów – negocjacji trójstronnych, które mają na celu uzgodnienie ostatecznych zapisów. Prezydencja będzie także kontynuować prace w zakresie zielonego finansowania. Zajmie się  więc w szczególności Rozporządzeniem w sprawie wymogów w zakresie obiegu zamkniętego w odniesieniu do projektowania pojazdów oraz zarządzania pojazdami wycofanymi z eksploatacji, które może znacząco zmienić system likwidacji szkód w ubezpieczeniach komunikacyjnych (tzw. ELVs Regulation).

Retail Investment Strategy (RIS) i Financial Data Access Regulation (FIDA)

Retail Investment Strategy (RIS) ma na celu zwiększenie zaangażowania inwestorów detalicznych na rynku unijnym, jednak niektóre proponowane rozwiązania mogą zamiast wspierać ten cel, ograniczać dostępność i konkurencyjność produktów finansowych, zwłaszcza w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Polska będzie musiała zadbać o to, by projekt RIS uwzględniał specyfikę lokalnych rynków, nie wprowadzając regulacji, które mogą zaszkodzić konkurencyjności sektora ubezpieczeniowego w CEE.

Początkowo oczekiwano, że Polska zakończy trilogowe negocjacje dotyczące RIS, jednak ze względu na trudności związane z kalendarzem politycznym – w tym wyborem nowej Komisji Europejskiej, ponownym wyborem posłów sprawozdawców oraz napiętą sytuacją między Brukselą a Budapesztem – to na Polskę najprawdopodobniej spadnie odpowiedzialność za rozpoczęcie negocjacji. W związku z tym Polska będzie musiała włożyć ogromny wysiłek, aby skutecznie poprowadzić negocjacje, wykazując się determinacją i ambicją, by zakończyć trilogi w ciągu najbliższych sześciu miesięcy. Taki cel wymagać będzie nie tylko zaawansowanej wiedzy i doświadczenia, ale także umiejętności skutecznego zarządzania budowaniem kompromisu politycznego.

Financial Data Access Regulation (FIDA) dotyczy kwestii dostępu do danych finansowych i wymaga zapewnienia równości warunków na rynku. To zagadnienie wiąże się z ochroną danych osobowych i zabezpieczeniem tajemnic handlowych, co budzi poważne kontrowersje wśród firm ubezpieczeniowych. Polska będzie musiała zadbać o odpowiednie regulacje, które zapewnią równowagę pomiędzy dostępem do danych a ochroną prywatności i konkurencyjności firm na rynku.

Podobnie jak w przypadku RIS, spodziewano się szybszego postępu w pracach nad FIDA. Oczekiwano, że prezydencja węgierska przejmie inicjatywę i rozpocznie trilogi w tej sprawie, jednak prace nadal nie osiągnęły jeszcze ogólnego stanowiska Rady (General Approach). W związku z tym, to najprawdopodobniej Polska przejmie odpowiedzialność za rozpoczęcie negocjacji z Parlamentem i Komisją.

Rozporządzenia dotyczącego pojazdów wycofanych z eksploatacji

Podczas polskiej prezydencji będą także kontynuowane prace dotyczące przepisów w sprawie wymogów w zakresie obiegu zamkniętego w odniesieniu do projektowania pojazdów oraz zarządzania pojazdami wycofanymi z eksploatacji, które niosą ze sobą szereg kontrowersji. Przewidują one ograniczenie możliwości wykorzystania używanych części w naprawach, co nie sprzyja wydłużaniu cyklu życia pojazdów, a tym samym może prowadzić do zwiększenia liczby pojazdów przeznaczonych do kasacji. Co więcej, brak odpowiedniego wsparcia prawnego dla obrotu legalnymi częściami używanymi może skutkować ich zamianą w odpadki. Regulacja wprowadza również ryzyko wzrostu liczby kradzieży pojazdów, wzrostu wartości odszkodowań za szkody całkowite oraz dodatkowych kosztów związanych z transportem uszkodzonych pojazdów do punktów zbiórki. W ramach dalszych prac należy zatem wprowadzić bardziej precyzyjne przepisy, które umożliwiłyby efektywne wykorzystanie używanych części, ograniczając jednocześnie negatywne skutki dla rynku i środowiska.

Mimo wstępnych wersji kompromisowych, Rada nie przedstawiła jeszcze swojego ogólnego stanowiska, co oznacza, że to na Polakach spocznie obowiązek jego wypracowania. Mało jednak prawdopodobne, by polska prezydencja rozpoczęła trilogi w tej sprawie, biorąc pod uwagę, że nowo wybrany Parlament Europejski nie rozpoczął jeszcze prac nad swoimi poprawkami do wniosku Komisji.

Budowa Unii Oszczędnościowo-Inwestycyjnej

Podczas polskiej prezydencji dojdzie także do opracowania pierwszych projektów związanych z Unią Oszczędnościowo-Inwestycyjną (SIU), która powstała na bazie wcześniejszej inicjatywy Unii Rynków Kapitałowych (CMU). Celem tej inicjatywy jest poprawa efektywności rynków finansowych w UE, ułatwienie inwestycji długoterminowych i wykorzystanie oszczędności obywateli do finansowania projektów rozwoju infrastruktury i zielonej energii. To ambitne przedsięwzięcie, które będzie wymagało nie tylko szerokiej współpracy państw członkowskich, ale także dopasowania regulacji do potrzeb rynków krajowych. Polska będzie musiała przełamać opór przed dalszą harmonizacją rynku, który pojawił się po nieudanych próbach utworzenia jednolitego rynku emerytalnego, takich jak PEPP (Pan-European Personal Pension Product).

Pozostałe obszary

Polska Prezydencja skupi się na kontynowaniu i finalizacji najważniejszych projektów legislacyjnych. W tym okresie Komisja Europejska planuje także zaprezentować rewizje ważnych aktów prawnych, takich jak dyrektywa o kredycie hipotecznym i rozporządzenie SFDR (Sustainable Finance Disclosure Regulation), mające kluczowe znaczenie dla przejrzystości informacji w sektorze finansowym w kontekście zrównoważonego rozwoju.

Geopolityczne tło polskiej prezydencji

Polska prezydencja przypada na czas, kiedy UE staje w obliczu nowych wyzwań geopolitycznych, zwłaszcza w kontekście polityki Stanów Zjednoczonych. W momencie, gdy Donald Trump obejmuje urząd jako 47. prezydent USA, Unia Europejska musi odpowiedzieć na wyzwania związane z relacjami transatlantyckimi. Zmieniona polityka USA wobec UE, a także kwestie dotyczące wojny na Ukrainie, będą miały wpływ na to, jak Unia Europejska będzie formułować swoje polityki zewnętrzne i reagować na kryzysy międzynarodowe. Ważnym zadaniem będzie w tym zakresie rozwijanie europejskiej strategii obronnej (European Defence Industrial Strategy – EDIS)  oraz wykorzystanie potencjału inwestycyjnego sektora finansowego do rozbudowy przemysłu zbrojeniowego w Unii Europejskiej.

Prezydencja Polski będzie również miała kluczowe znaczenie w kontekście relacji z państwami wschodnimi i rozwijającą się sytuacją w regionie Morza Bałtyckiego oraz Wschodniej Europy, w tym na Ukrainie. Polskie zaangażowanie w kwestie bezpieczeństwa i stabilności regionu będzie miało wpływ na politykę Unii Europejskiej wobec Rosji oraz innych kluczowych graczy na scenie międzynarodowej.

Podsumowanie

Polska prezydencja w Radzie UE, choć przypada na czas pełen trudności i niełatwych wyborów, stanowi dla naszego kraju wyjątkową okazję, by aktywnie wpływać na przyszłość Unii Europejskiej. To Polska będzie miała przywilej i odpowiedzialność prowadzenia negocjacji nad kluczowymi, a zarazem kontrowersyjnymi regulacjami – RIS i FIDą, które zaważą na przyszłości sektora ubezpieczeń. Te negocjacje, obok prac nad inicjatywami oszczędnościowo-inwestycyjnymi i zarządzaniem delikatnymi relacjami międzynarodowymi, staną się głównymi wyzwaniami polskiego przewodnictwa w Radzie. W partnerstwie z Danią i Cyprem Polska stoi przed wyjątkową szansą, by aktywnie współtworzyć przyszłość silniejszej i bardziej zjednoczonej Unii Europejskiej. Przewodnictwo w Radzie UE to nie tylko prestiż, ale przede wszystkim odpowiedzialność za wytyczenie kierunków, które pozwolą Unii skutecznie reagować na współczesne wyzwania.